ZARYS DZIAŁALNOŚCI KOMISJI HISTORYCZNEJ
ŁÓDZKIEGO ODDZIAŁU ZWIĄZKU SYBIRAKÓW

Komisja Historyczna została powołana 23 maja 1989 r. uchwałą Zarządu, który przewodnictwo jej powierzył dr-owi Markowi Budziarkowi. Od 1991 r., po rezygnacji przez Marka Budziarka, funkcję tę pełni Jerzy Rossowski.

Komisja tak określiła swoje zadania:

Zadaniem Komisji Historycznej jest utrwalanie pamięci historycznej o losach obywateli polskich, deportowanych, więzionych, i w różny sposób represjonowanych przez władze Rosji carskiej i sowieckiej, o ich losach po powrocie do kraju, oraz o działalności Związku Sybiraków.

Zadanie to Komisja wykonuje poprzez:

• gromadzenie i opracowywanie wspomnień osób represjonowanych przez władze ZSRR,
• gromadzenie, opracowywanie, a w przyszłości deponowanie w ośrodkach muzealnych pamiątek materialnych osób represjonowanych (zdjęcia, dokumenty, przedmioty użytku codziennego itp.),
• prowadzenie kroniki wydarzeń lokalnych, związanych z życiem i działalnością Związku Sybiraków,
• inicjowanie i inspirowanie wydawania publikacji, organizowania wystaw i imprez związanych z upowszechnianiem prawdy o zesłaniach i deportacjach,
• upowszechnianie w środowisku Sybiraków informacji o publikacjach dotyczących problematyki zesłańczej i o współczesnych wydarzeniach związkowych,
• współpracę z Instytutem Historycznym Uniwersytetu Łódzkiego, bibliotekami i wydawnictwami, Komisją Historyczną Zarządu Głównego Związku Sybiraków, rosyjskim „Memoriałem”, Ośrodkiem KARTA, Rodziną Katyńską, oraz z Komisjami Historycznymi innych Oddziałów Związku,
• współpracę z Komisją Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu – Instytutem Pamięci Narodowej, w zakresie pomocy w docieraniu do świadków zbrodni popełnianych na Polakach przez władze radzieckie i przez udostępnianie relacji Sybiraków.

Realizując w/w zadania Komisja prowadzi następujące zbiory i kartoteki:

1. zbiór relacji pisanych
2. zbiór nagrań magnetofonowych
3. zbiór nagrań magnetowidowych
4. zbiór ikonograficzny: fotografii z zesłania i dokumentów (lub ich kopii)
5. zbiór opisów relacji pisanych
6. kartotekę osobową
7. kartotekę książek i publikacji o tematyce sybirackiej
8. kartotekę osób, które złożyły relację (pisaną lub nagraną na magnetofon)
9. kronikę fotograficzną Oddziału.
   

   Wykonawcy.
   W pracach Komisji od początku jej istnienia brały udział następujące osoby, włączając się w działalność Komisji w różnym okresie:
   

   • Halina Babska, Anna Barszczyńska, Stanisław Jacoń, Franciszek Walinowicz, Stanisława Wilczkowska, Kazimierz Zapałowicz – z Koła Bałuty,
   • Marek Budziarek (animator Komisji i jej pierwszy przewodniczący), Juliusz Baczmaga, Ryszard Mańkowski, Paulina Mańkowska, Janina Michalik, Sabina Szarf – z Koła Górna-Widzew,
   • Stanisław Jurkin, Łucja Misiewicz-Śnieszko, Eugeniusz Oberman, Eugeniusz Pasiecznik, Jerzy Rossowski, Halina Witońska – z Koła Śródmieście-Polesie,
   • Henryk Hyrycz i Janina Wróblewska – z Koła Pabianice,
   • Ludwik Sawoniewski – z Koła Zgierz,
   • Henryk Bogowski (Armia Krajowa), Albin Głowacki (Uniwersytet Łódzki), Ewa Spodenkiewicz (Klub Inteligencji Katolickiej) oraz sympatyk Związku Wiesława Torzecka.

   W gruncie rzeczy jednak w początkowych latach pracowało nas znacznie więcej przy nagrywaniu i opracowywaniu relacji, a to dzięki dr. hab. Albinowi Głowackiemu, pracownikowi naukowemu Instytutu Historii Uniwersytetu Łódzkiego, który do prac związanych z nagrywaniem i odtwarzaniem relacji włączył swoich studentów.
   

   Udział studentów w tych pracach to nie tylko istotna pomoc w poczynaniach Komisji, ale też znamienne włączenie osób – które w niedalekiej przyszłości będą być może nauczycielami historii, naukowcami, pracownikami sfery kultury i nauki – do bezpośredniego kontaktu z żywą relacją Sybiraków. Dla nich to już nie będzie zwykły przekaz książkowy o wydarzeniach, które miały miejsce na wiele lat przed ich urodzeniem, bowiem sami ten przekaz uzyskali od bezpośrednich, naocznych świadków historii. A studentami tymi byli i są: Beata Bujanowska, Robert Glinkowski, Katarzyna Gorgolewska, Adam Jabłoński, Piotr Krajewski, Tomasz Łyskowski, Mieczysław Marciniak, Marek Morzyszek, Piotr Nazarski, Urszula Ratuszyńska, Dariusz Rogut, Rusłan Rudy, Przemysław Strzelec, Anna Tuchowska, Aneta Zięba i Joanna Żelazko.
   

   W toku działalności Komisji wycofały się po kilku latach z prac z różnych przyczyn, przeważnie zdrowotnych lub obciążenia innymi obowiązkami, następujące osoby: Halina Babska, Anna Barczyńska, Henryk Bogowski, Łucja Misiewicz-Śnieszko, Paulina Mańkowska, Ludwik Sawoniewski, Sabina Szarf, Halina Witońska i Janina Wróblewska.
   

   I tak np. w roku 1996 w Komisji pracowało 12 osób: Albin Głowacki, Henryk Hyrycz, Stanisław Jacoń, Stanisław Jurkin, Ryszard Mańkowski, Eugeniusz Oberman, Eugeniusz Pasiecznik, Jerzy Rossowski, Ewa Spodenkiewicz, Wiesława Torzecka, Franciszek Walinowicz i Stanisława Wilczkowska.
   

   Dane ilościowe na koniec 1996 r.:

   Lp.	specyfikacja	Liczba
   1	nagrano kaset magnetofonowych	242
   2	nagrano relacji	164
   3	nagrano uroczystości i wydarzeń	65
   4	zgromadzono relacji pisanych	146
   5	zgromadzono woluminów w "Bibliotece Sybiraka"	359
   6	zgromadzono tytułów w "Bibliotece Sybiraka"	196

   
   

   W kwietniu 1993 r. rozpoczęto wydawanie „Biuletynu Komisji Historycznej”, który redagował i pisał Jerzy Rossowski. Wychodził jako miesięcznik z pominięciem okresu letniego urlopu (niekiedy jako dwumiesięcznik). W „Biuletynie” publikowane były bieżące informacje z życia Kół, Oddziału i Związku. Nakład pojedynczego numeru wynosił ok. 160 egz. (w końcowym okresie ponad 200), otrzymywały go Koła po 15 egz. plus tyle, ile sobie zażyczą w zamian za odkupienie papieru. Ponadto biuletyn otrzymywali wszyscy członkowie Zarządu Oddziału, przewodniczący wszystkich Komisji oraz Zarząd Główny. Przy powielaniu i dystrybucji biuletynu wspomagali Jerzego Rossowskiego Eugeniusz Oberman, Maria Worotyńska i Mieczysław Wutke. Np. za 1998 r. było to łącznie 9600 stron. Biuletyn wydawany był do grudnia 2001 r., kiedy ukazał się ostatni, 101 numer. W zakładce „Biuletyny” można zapoznać się z niektórymi numerami.
   

   Do szczególnie trudnych zadań należało i należy nagrywanie relacji. Członkowie Komisji dokonujący nagrań nieraz wielokrotnie musieli przychodzić do potencjalnego relacjodawcy, nieraz też spotykali się z niechęcią, pretensjami i wyrzutami – mimo iż nagrywający przychodzili tylko do tych osób, które wypełniając kwestionariusz członkowski same zadeklarowały, iż chcą relację ze swych przeżyć na zesłaniu nagrać, aby zachować ją dla potomności jako materiał historycznej wartości.
   

   Dane ilościowe za 1997 r.:

   
   

   Lp.	specyfikacja	wykonano w 1997 r.	stan na 31.12.1997
   1	nagrano kaset magnetofonowych	20	266
   2	nagrano relacji	5	169
   3	nagrano uroczystości i wydarzeń	12	77
   4	zgromadzono relacji pisanych	63	209
   5	zgromadzono woluminów w "Bibliotece Sybiraka"	251	610
   6	zgromadzono nowych tytułów w "Bibliotece Sybiraka"	182	378

   Dane ilościowe za 1998 r.:

   
   

   Lp.	specyfikacja	wykonano w 1998 r.	stan na 31.12.1998
   1	nagrano kaset magnetofonowych	11	277
   2	nagrano relacji	1	170
   3	nagrano uroczystości i wydarzeń	4	81
   4	zgromadzono relacji pisanych	11	220
   5	zgromadzono woluminów w "Bibliotece Sybiraka"	202	812
   6	zgromadzono nowych tytułów w "Bibliotece Sybiraka"	187	565

   
   

   Od 1999 r. praca w Komisji zaczęła zamierać niejako w sposób naturalny: wyczerpała się lista osób, które zgłaszały chęć nagrania swoich wspomnień, nie docierają także do Komisji relacje pisane w takim tempie jak w latach ubiegłych. Kto miał napisać wspomnienia, to już to zrobił, kto miał wspomnienia napisane już wcześniej, niejako „do szuflady” – to już je przekazał. Przybywające lata życia Sybiraków osłabiają w nich chęć i możliwości pisania.
   

   Trzon Komisji to członkowie zespołu redakcyjnego „My, Sybiracy” i "odtąd poświęcają się redagowaniu i wydawaniu swego rocznika.

   Komisja od 2000 r. działa w gruncie rzeczy w jednoosobowym składzie swego przewodniczącego, Jerzego Rossowskiego, który powiększa zasoby relacji pisanych Komisji o relacje, jakie napływają z innych Oddziałów, przekazywane do publikacji w roczniku.

   Podejmuje także zadanie umieszczenia informacji o posiadanych przez Komisję relacjach na stronie internetowej Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych. To niełatwe zadanie, realizowane w oparciu o umowę z NDAP, która przekazała stosowne oprogramowanie, realizowane było przez kilka lat, przy współpracy z kilkoma Sybirakami: Teresą Gutowską, Januszem Skarżyńskim, Eugeniuszem Obermanem. Szczegółowy sposób dotarcia do tych relacji został opisany w n-rze 19 „My, Sybiracy”.
   

   Na koniec 2008 r. dane ilościowe prezentują się następująco:

   
   

   Lp.	specyfikacja	Liczba
   1	nagrano kaset magnetofonowych	287
   2	nagrano relacji	170
   3	nagrano uroczystości i wydarzeń	89
   4	zgromadzono relacji pisanych	335
   5	zgromadzono woluminów w "Bibliotece Sybiraka"	2107
   6	zgromadzono tytułów w "Bibliotece Sybiraka"	1637

   
   
   

   REKAPITULACJA DZIAŁAŃ KOMISJI HISTORYCZNEJ
   DOKONANA W MARCU 2013 R.

         Już od lat Komisja nie prowadzi działalności nakreślonej na początku tego działu, ale jednak poczynania jej tlą się i realizują nieustannie do chwili obecnej poprzez:
   – powiększanie zasobu relacji zesłańczych w postaci pisanej bądź magnetycznej, jakie pozyskuje redakcja rocznika „My, Sybiracy”;
   – udostępnianie informacji o nich w tymże roczniku, jaką realizuje prof. dr hab. Albin Głowacki w cyklicznym tekście „Kartoteka relacji sybirackich...”;
   – powiększanie zasobu zbioru dokumentów i fotografii z zesłania (zasób ikonograficzny) w wyniku otrzymywanych przez redakcję rocznika zdjęć i dokumentów;
   – wreszcie poprzez udostępnianie informacji o działalności Oddziału w Internecie, w tym przez sukcesywne zamieszczanie w nim w zakładce „Wspomnienia” kolejnych relacji Sybiraków z ich zesłańczego życia w ZSRR, a niekiedy także pozesłańczego życia w PRL.

   Aktualny stan tych zbiorów na marzec 2013 r. prezentuje poniższa tabelka:

   
   

   L.P	SPECYFIKACJA	LICZBA
   1	kasety magnetofonowe z nagranymi wspomnieniami	170
   2	Kasety magnetofonowe z uroczystości i wydarzeń	155
   3	Kasety magnetowidowe	16
   4	Zgromadzono relacji pisanych – teczki	366
   5	Zbiór ikonograficzny – teczki	65
   6	Liczba woluminów w "Bibliotece Sybiraka"	2444
   7	Liczba tytułów w "Bibliotece Sybiraka"	1893

                                                                                                                                                                                                                                             Jerzy Rossowski

   
   
   
   
   
   

   <-- Powrót

   Ostatnia aktualizacja: 22 marca 2013 r.